استعدادیابی دانش آموزان توسط خانه مدارس

استعداد، واژه‌ای آشنا که این روزها ذهن بسیاری از والدین را به خود مشغول کرده است. اما معنی این کلمه‌ی پرکاربرد در جامعه‌ی امروزی چیست؟ در این مطلب به بررسی و شناخت دقیق‌تر واژه استعداد و چگونگی استعدادیابی دانش آموزان می‌پردازیم.

همه چیز درباره‌ی استعدادیابی دانش آموزان

یکی از دغدغه‌های مهم والدین و دانش آموزان در مورد انتخاب رشته و شغل، شناسایی استعدادهای فردی هر دانش‌آموز است. با توجه به اینکه دانش آموزان در مقاطع پایه و سنین پایین‌تر بهتر می‌توانند آموزش‌های لازم را فرابگیرند ، لذا استعدادیابی دانش آموزان در سنین پایه مثل استعدادیابی کودکان می‌تواند تأثیر شگرفی بر پیشرفت فرایند یادگیری و پرورش استعداد آن‌ها داشته باشد.

در مبحث چگونگی استعدادیابی دانش آموزان نمی‌توانیم تنها استعدادهای منطقی_ریاضی و زبانی _کلامی را ملاک مطلق سنجش استعداد قرار دهیم زیرا در این صورت بسیاری از دانش آموزان نادیده گرفته می‌شوند.

طی سال‌های متمادی متأسفانه اصلی‌ترین روش استعدادیابی دانش آموزان در سیستم آموزشی، استفاده از روش استعداد سنجی باهوش بهر(IQ) است. در این شیوه همواره افرادی که از استعدادهای منطقی_ریاضی و زبانی_کلامی بالایی برخوردار هستند برتر شناخته‌شده و درنتیجه عده زیادی طرد می‌شوند. درحالی‌که هر فرد استعدادهایی دارد که مختص خود اوست و این استعدادها به شناسایی و هدایت نیاز دارند.

همه‌ی ما در اطرافمان دانش آموزان بااستعداد زیادی را دیده‌ایم که به دلیل قرار نگرفتن در چارچوب‌هایی که برای موفقیت در مدرسه مشخص کرده‌اند، کم‌کم شوق یادگیری را ازدست‌داده‌اند.

در سال 1983 دکتر هوارد گاردنر، روانشناس رشد و استاد روانشناسی دانشگاه هاروارد، پس از سال‌ها تحقیق و پژوهش نظریه‌ای با عنوان نظریه هوش‌های چندگانه ارائه کرد. بر اساس این نظریه تمام دانش آموزان منحصربه‌فرد هستند و طبق آن، هوش و استعداد تنها استعداد ریاضی و کلامی نیست بلکه هشت هوش یا استعداد وجود دارد که در همه‌ی افراد با درجات کمتر یا بیشتر دیده می‌شود. در این راستا باید با احترام به تفاوت‌های فردی افراد، زمینه‌ی شکوفایی استعدادهای آن‌ها را فراهم نمود و درنهایت استعدادها را شناسایی و هدایت کرد.

هوش چندگانه را بهتر بشناسیم

هوش‌های چندگانه عبارت‌اند از:

هوش‌ منطقی- ریاضی

کودکانی که از هوش منطقی_ریاضی برخوردارند علاقه‌ی زیادی به بازی اعداد دارند و در مدرسه درس ریاضی برای آن‌ها شیرین‌ترین درس است.

هوش زبانی-کلامی

کودکانی که از هوش زبانی-کلامی برخوردار هستند به داستان‌پردازی علاقه‌مند هستند و کاربرد کلمات را به‌خوبی می‌دانند.

هوش فضایی

به معنای توانایی تجسم سه‌بعدی اجسام و اشکال در ذهن است. کودکانی که از هوش فضایی بالایی برخوردار هستند توانایی تخمین زدن فاصله‌ها به‌خوبی، استفاده درست از کلمات زیرو بالا و کنار، ترسیم درست اشکال هندسی سه‌بعدی مانند مکعب را دارا هستند.

هوش بدنی- حرکتی

بسیاری از والدین تصور می‌کنند که اگر فرزندشان پر جنب‌وجوش و پرتحرک باشد نشانه‌ی استعداد او در ورزش است اما واقعیت این است که این دو تفاوت‌های بسیاری باهم دارند. کودکانی که از هوش بدنی- حرکتی بالایی برخوردارند از تعادل جسمي خوبي برخوردار هستند و علاقه‌ی زیاد به یادگیری ورزش‌های جدید دارند.

هوش موسیقایی

در نظریه‌ی هوش چندگانه، هوش موسیقایی توانایی ذاتی برخی از انسان‌ها در درک الگوهای شنیداری، آهنگ‌ها و صداها است.

هوش طبیعت‌گرایی

این هوش آخرین دسته از هوش‌های چندگانه داستان‌پردازی است و اشاره به توانایی فهم نمادهای طبیعت و حساسیت و  استعداد برای درگیر شدن با پرسش‌های عمیق درباره‌ی هستی انسان دارد.

هوش درون فردی

هوش درون فردی به توانایی انسان در شناخت و درک عمیق از حالات، احساسات و افکار خودش گفته می‌شود.

هوش بین فردی

هوش بین فردی به توانایی برقرار کردن ارتباط مؤثر با سایر افراد و درک افکار و احساسات دیگران گفته می‌شود.

در زندگی روزمره،هر شغل یا حرفه‌ای نیاز به ترکیبی از چند هوش دارد و برای موفقیت در هر رشته‌ای باید این موضوع را در نظر بگیریم.

به‌عنوان‌مثال یک خلبان برای تشخیص موقعیت و مسیریابی از هوش فضایی، در تصمیم‌گیری و اجرای عملیات از هوش منطقی، در ارتباط با کادر پرواز و برج مراقبت از هوش بین فردی و زبانی_کلامی و در انتها برای انجام کارهای بدنی از هوش بدنی- حرکتی استفاده می‌کند.

یکی از مهم‌ترین وظایف مدرسه ایجاد بستری مناسب برای کشف و شناخت استعدادهای دانش آموزان در زمینه‌های گوناگون، و هدایت دانش آموزان با توجه به استعدادهای خاص خود است.

این امر نیازمند این است که نخست معلمان و کارکنان مدرسه خود، هوش چندگانه را به‌طور کامل بشناسند، سپس با مشاهده و دقت در رفتار دانش آموزان هر یک را بر اساس ویژگی‌ها و استعدادهای خاص خود هدایت نمایند.

برخی راهکارهای مفید برای شناسایی استعدادهای دانش آموزان

در ادامه به بررسی برخی راهکارهای مفید برای چگونگی  شناسایی استعدادهای دانش آموزان توسط والدین و معلمان می‌پردازیم.

دنبال کردن عادت‌ها و فعالیت‌های دانش آموزان

بهترین روش تشخیص استعدادها و گرایش‌های افراد، مشاهده آن‌ها در حین انجام فعالیت است. هنگامی‌که دانش‌آموزی در طول فعالیت‌های روزانه‌ی خود یک فعالیت خاص را به‌صورت عادی زیاد انجام می‌دهد می‌تواند نشان‌دهنده‌ی گرایش فکری دانش‌آموز به آن عمل خاص باشد. بهترین فرد برای شناسایی استعداد دانش آموزان در این مرحله معلمان می‌باشند که می‌توانند با دقت در رفتار و تحلیل فعالیت‌های روزانه‌ی دانش آموزان استعداد آن ها را درزمینه‌های گوناگون تشخیص دهند.

طرح پرسش در رابطه با تمایلات و علایق دانش آموزان

یکی از شیوه‌های مؤثر که می‌تواند کمک شایانی در استعدادیابی دانش آموزان داشته باشد پرسش صادقانه از آن‌ها درباره‌ی علایق و گرایش‌های آن‌هاست. هرچه در سنین پایین‌تر این پرسش‌ها مطرح شوند پاسخ آن‌ها قابل‌اطمینان‌تر هستند.

برگزاری رقابت سالم در میان دانش آموزان

یکی از فعالیت‌های مفید برای استعدادیابی دانش آموزان برگزاری مسابقاتی در زمینه‌های مختلف برای پی بردن به ویژگی‌های خاص آن‌ها است. نکته‌ی اصلی در برگزاری این رقابت‌ها این است که دانش‌آموز بداند این رقابت، یک رقابت دوستانه و برای تفریح در بین آن‌ها است، و بدون استرس ، تنش و اعمال فشار در آن شرکت کند.

ترغیب دانش آموزان به شرکت در فعالیت‌های گروهی

دانش آموزان با شرکت کردن در کارهای تیمی می‌توانند توانایی‌ها و استعدادهای خود را در اشکال مختلف بروز دهند. معلمان مدارس می‌توانند با ایجاد احساس خوب در میان دانش آموزان بهترین راهنما برای شرکت دادن آن‌ها در فعالیت‌های گروهی باشند.

شرکت کردن دانش آموزان در المپیادهای علمی

المپیادهای مختلفی همچون المپیادهای علمی، ورزشی و هنری می‌توانند زمینه‌های مناسبی برای شناخت استعدادهای دانش آموزان در زمینه‌های مختلف باشند.

از امروز دست به کار شوید

کشف و مدیریت استعداد و توجه به توانایی‌های فرد همیشه باید از خانواده شروع شود. برای رشد استعداد فرزندانمان باید هر چه سریع‌تر دست‌به‌کار شویم و نقاط قوت آن‌ها را شناسایی، رشد و پرورش دهیم.

مدرسه پس از خانواده تأثیرگذارترین محیط بر رشد و پیشرفت توانایی‌ها و استعدادهای کودکان است و وظیفه دارد با ایجاد یک سیستم آموزشی خلاق و پویا در جهت شناسایی و شکوفا کردن استعدادهای دانش آموزان گام بردارد.